ข้าราชการพลเรือนสามัญ คือ ข้าราชการที่คอยปฏิบัติหน้าที่ราชการในกระทรวง ทบวง กรมฝ่ายพลเรือน ที่ได้รับการบรรจุแต่งตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน โดยสามารถแบ่งออกเป็นประเภทย่อย 4 ประเภท ได้แก่
- ประเภทบริหาร
- ประเภทอำนวยการ
- ประเภทวิชาการ
- ประเภททั่วไป
ความหมายในแต่ละประเภทของข้าราชการไทย
ข้าราชการพลเรือนในส่วนพระองค์
ข้าราชการพลเรือนในส่วนพระองค์ หมายถึง ข้าราชการพลเรือนที่อยู่ในสังกัดสำนักพระราชวัง จะมีหน้าที่เกี่ยวกับงานในพระองค์พระมหากษัตริย์ โดยจะได้รับการบรรจุแต่งตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน ซึ่งการบรรจุแต่งตั้งข้าราชการพลเรือนในพระองค์นั้นจะเป็นไปตามพระราชอัธยาศัย
ข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา
ข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษานั้น หมายถึง ข้าราชการพลเรือนที่อยู่ในสังกัดสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ ถูกสังกัดเอาไว้ในกระทรวงศึกษาธิการ แต่ไม่นับรวมถึงสถานศึกษาของรัฐที่ไม่ใช่ส่วนของราชการ ซึ่งจะได้รับการแต่งตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา โดยสามารถแบ่งออกเป็นประเภทย่อยได้ 3 ประเภท ดังนี้
- ประเภทวิชาการ
- ประเภทผู้บริหาร
- ประเภททั่วไป
ส่วนการคัดเลือกบุคคลเพื่อบรรจุและแต่งตั้งเป็นข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา จะดำเนินการโดยสถาบันอุดมศึกษาแต่ละแห่ง โดยอิสระซึ่งในปัจจุบันไม่มีการบรรจุและแต่งตั้งบุคคลเป็นข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษาแล้ว เหลือแต่เพียงการบรรจุและแต่งตั้งพนักงานมหาวิทยาลัย เข้ามาแทนที่
ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา
ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา หมายถึง ข้าราชการที่ได้รับการบรรจุ และแต่งตั้งให้ปฏิบัติราชการในส่วนสถานศึกษา หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง สามารถแบ่งออกให้เข้าใจได้ง่าย เป็น 3 ประเภท ดังนี้
- ข้าราชการผู้สอนในหน่วยงานการศึกษา ได้แก่
- ครูผู้ช่วย
- ครู
- อาจารย์
- ผู้ช่วยศาสตราจารย์
- รองศาสตราจารย์
- ศาสตราจารย์
- ข้าราชผู้บริหารสถานศึกษาและผู้บริหารการศึกษา ได้แก่
- รองผู้อำนวยการสถานศึกษา
- ผู้อำนวยการสถานศึกษา
- รองผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษา
- ผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษา
- ตำแหน่งที่มีชื่อเรียกอย่างอื่น ตามที่ ก.ค.ศ. กำหนด
- บุคลากรทางการศึกษาอื่นๆ
- บุคลากรทางการศึกษาอื่นๆ จะประกอบไปด้วยตำแหน่ง ศึกษานิเทศก์ และตำแหน่งที่เรียกชื่ออย่างอื่นตามที่ ก.ค.ศ. กำหนดเอาไว้ ซึ่งข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา จะมีคณะกรรมการกลางในการบริหารงานบุคคล และคอยกำกับดูแลข้าราชการ คือ คณะกรรมการข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา หรือ ก.ค.ศ.
ข้าราชการฝ่ายทหาร
ข้าราชการทหาร หมายถึง บุคคลที่เข้ารับราชการทหารประจำการ หรือข้าราชการกลาโหม และพลเรือนที่ถูกบรรจุลงในอัตราทหาร ทั้งในหน่วยงานทางการทหารซึ่งจะสังกัดกระทรวงกลาโหมหรือกองทัพไทยก็ตาม โดยข้าราชการทหารจะมีคณะกรรมการข้าราชการทหาร (กขท.) คอยกำกับดูแลเกี่ยวกับระเบียบข้าราชการทหาร ซึ่งข้าราชการฝ่ายทหารยังแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่
- ข้าราชการทหาร
- ข้าราชการกลาโหมพลเรือน
ข้าราชการตำรวจ
ข้าราชการตำรวจ หมายถึง ข้าราชการที่อยู่ภายใต้สังกัดสำนักงานตำรวจแห่งชาติ ถือเป็นส่วนราชการที่ไม่สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวงหรือทบวง มีฐานะเป็นกรม และอยู่ในบังคับบัญชาของนายกรัฐมนตรี แบ่งออกเป็น ชั้นประทวน และชั้นสัญญาบัตร
ข้าราชการฝ่ายตุลาการศาลยุติธรรม
ข้าราชการตุลาการศาลยุติธรรม หมายถึง ข้าราชการที่ถูกบรรจุและแต่งตั้งเพื่อทำหน้าที่ปฏิบัติราชการในศาลยุติธรรม และสำนักงานศาลยุติธรรม โดยจะมีคณะกรรมการข้าราชการตุลาการศาลยุติธรรม (ก.ต.) เป็นคณะกรรมการกลางคอยกำกับดูแล ตามพระราชบัญญัติ ระเบียบข้าราชการฝ่ายตุลาการศาลยุติธรรม พ.ศ. 2543 สามารถแบ่งออกได้ดังนี้
- ข้าราชการตุลาการ(ศาลยุติธรรม)
- ดะโต๊ะยุติธรรม
- ข้าราชการศาลยุติธรรม
ข้าราชการฝ่ายอัยการ
ข้าราชการฝ่ายอัยการ หมายถึง ข้าราชการที่ถูกบรรจุและแต่งตั้งให้รับราชการในสำนักงานอัยการสูงสุด จะมีคณะกรรมการอัยการ (ก.อ.) เป็นคณะกรรมการกลางในการกำกับดูแล ข้าราชการฝ่ายอัยการยังแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่
- ข้าราชการอัยการ
- ข้าราชการธุรการ ในหน่วยงานของอัยการ
ข้าราชการรัฐสภา
ข้าราชการรัฐสภานั้นสามารถอธิบายความหมายโดยการแบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่
- ข้าราชการรัฐสภาสามัญ คือ ข้าราชการที่ซึ่งรับการบรรจุ และถูกแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งประจำ โดยได้รับเงินเดือนในอัตราสามัญ ใช้วิธีการจำแนกและกำหนดประเภทตำแหน่งแบบเดียวกับข้าราชการพลเรือนสามัญ
- ข้าราชการรัฐสภาฝ่ายการเมือง คือ ข้าราชการซึ่งรับราชการในตำแหน่งการเมืองของรัฐสภา
ข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง
ข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง หมายถึง ข้าราชการที่รับราชการ ดำรงตำแหน่งในศาลปกครอง และสำนักงานศาลปกครอง โดยจะมีคณะกรรมการข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง เป็นคณะกรรมการบริหารงานบุคคล ซึ่งข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง จะสามารถแบ่งออกได้ 2 ส่วน ดังนี้
- ข้าราชการตุลาการศาลปกครอง
- ข้าราชการสำนักงานศาลปกครอง
ข้าราชการฝ่ายศาลรัฐธรรมนูญ
ข้าราชการฝ่ายศาลรัฐธรรมนูญ หมายถึง ข้าราชการที่รับราชการ และดำรงตำแหน่งอยู่ในศาลรัฐธรรมนูญ และสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ โดยข้าราชการฝ่ายศาลรัฐธรรมนูญ จะสามารถแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ดังนี้
- ข้าราชการตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ คือ ข้าราชการที่มีอำนาจพิจารณาและพิพากษาคดีในศาลรัฐธรรมนูญ
- ข้าราชการสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ คือ ข้าราชการที่ทำหน้าที่ด้านธุรการในสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ
ข้าราชการสำนักงานป้องกัน และปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ
ข้าราชการสำนักงานป้องกัน และปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) หมายถึง ข้าราชการที่อยู่ในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการป้องกัน และปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ จะได้รับบรรจุ และแต่งตั้งให้เป็นข้าราชการตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติตามปี พ.ศ. 2554 โดยการกำหนดตำแหน่งและการให้ได้รับเงินเดือนและเงินประจำ โดยตำแหน่งของข้าราชการสำนักงาน ป.ป.ช.นั้นให้นำกฎหมายว่าด้วยระเบียบ ข้าราชการพลเรือนในส่วนที่เกี่ยวข้องกับข้าราชการพลเรือนสามัญมาใช้บังคับโดยอนุโลม ทั้งนี้ในคำว่า “ก.พ.” จะให้หมายถึง คณะกรรมการ ป.ป.ช. และ คำว่า “ส่วนราชการที่มีฐานะเป็นกรมและมีหัวหน้าส่วนราชการรับผิดชอบ ในการปฏิบัติราชการขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี” จะให้หมายถึงสำนักงาน ป.ป.ช. ข้าราชการสำนักงาน ป.ป.ช. จึงแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท คือ
- ข้าราชการในสายกระบวนการยุติธรรม ได้แก่ ข้าราชการซึ่งปฏิบัติหน้าที่เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้กฎหมาย
- ข้าราชการทั่วไป ซึ่งแบ่งเป็น ประเภทวิชาการ และประเภททั่วไป
ข้าราชการการเมือง
ข้าราชการการเมือง หมายถึง ผู้ที่รับราชการในตำแหน่งทางการเมือง ได้แก่
- ข้าราชการการเมือง และผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง
- ข้าราชการการเมืองกรุงเทพมหานคร
- ข้าราชการการเมืองท้องถิ่น และผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองท้องถิ่น
ข้าราชการกรุงเทพมหานคร และบุคลากรกรุงเทพมหานคร
ข้าราชการกรุงเทพมหานครและบุคลากรกรุงเทพมหานคร หมายถึง บุคคลที่ซึ่งได้รับการบรรจุและแต่งตั้งให้รับราชการ จะได้รับเงินเดือนจากเงินงบประมาณหมวดเงินเดือนของกรุงเทพมหานคร หรือจากเงินงบประมาณหมวดเงินอุดหนุนของรัฐบาลที่ให้แก่กรุงเทพมหานครแล้วจึงนำมาจัดเป็นเงินเดือนของข้าราชการกรุงเทพมหานคร โดยข้าราชการประเภทนี้จะสามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่
- ข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญ
- ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษากรุงเทพมหานคร (เดิมเรียกว่า”ข้าราชการครูกรุงเทพมหานคร”) คือ ข้าราชการที่รับราชการในสถานศึกษาของกรุงเทพมหานคร
- ข้าราชการกรุงเทพมหานครในสถาบันอุดมศึกษา คือ ข้าราชการที่รับราชการในสถาบันอุดมศึกษาในสังกัดหรือในกำกับของกรุงเทพมหานคร (มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช)
ส่วนบุคลากรกรุงเทพมหานคร ที่บางคนสงสัยว่าเหมื่อนกันกับข้าราชการกรุงเทพไหมนั้น ขอตอบว่าไหม่เหมื่อนกัน โดยชื่อที่ใช้เรียก บุคลากรกรุงเทพมหานคร จะหมายถึงลูกจ้างกรุงเทพมหานครและพนักงานกรุงเทพมหานคร สามารถแบ่งออกได้ 2 ประเภท ดังนี้
- ลูกจ้างกรุงเทพมหานคร คือ บุคคลที่ได้รับการแต่งตั้งให้ปฏิบัติงานของกรุงเทพมหานครโดยจะได้รับค่าจ้างจากเงินงบประมาณหมวดค่าจ้างของกรุงเทพมหานคร หรือจากเงินงบประมาณหมวดเงินอุดหนุนของรัฐบาลที่ให้แก่กรุงเทพมหานครและกรุงเทพมหานครนำมาจัดเป็นค่าจ้างของลูกจ้างกรุงเทพมหานคร
- พนักงานกรุงเทพมหานคร คือ บุคคลซึ่งได้รับการจ้างตามสัญญาจ้างโดย จะได้รับค่าตอบแทนจากเงินงบประมาณหมวดค่าตอบแทนของกรุงเทพมหานคร
ข้าราชการส่วนท้องถิ่น
ข้าราชการส่วนท้องถิ่น หมายถึง ข้าราชการ พนักงาน หรือผู้ปฏิบัติงาน ซึ่งเรียกชื่ออย่างอื่นขององค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล องค์การบริหารส่วนตำบล กรุงเทพมหานคร เมืองพัทยา และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอื่นๆ ตามที่มีกฎหมายจัดตั้งเอาไว้ โดยตำแหน่งของข้าราชการส่วนท้องถิ่นนั้นจะมี 4 ประเภท ได้แก่
- ประเภทบริหารท้องถิ่น มี 3 ระดับ ได้แก่
- ระดับต้น
- ระดับกลาง
- ระดับสูง
- ประเภทอำนวยการท้องถิ่น มี 3 ระดับ ได้แก่
- ระดับต้น
- ระดับกลาง
- ระดับสูง
- ประเภทวิชาการ มี 4 ระดับ ได้แก่
- ระดับปฏิบัติการ
- ระดับชำนาญการ
- ระดับชำนาญการพิเศษ
- ระดับเชี่ยวชาญ
- ประเภททั่วไป มี 3 ระดับ ได้แก่
- ระดับปฏิบัติงาน
- ระดับชำนาญงาน
- ระดับอาวุโส
*ทั้งนี้ ข้าราชการส่วนท้องถิ่นที่ปฏิบัติงานในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแต่ละประเภทจะถูกเรียกชื่อ แตกต่างกันออกไปตามกฎหมายจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้นๆไป
พนักงานอื่นๆของรัฐ
พนักงานอื่นๆของรัฐ หมายถึง พนักงานที่มีลักษณะงานแบบเดียวหรือคล้ายคลึงกับข้าราชการ จะมีลักษณะการบริหารจัดการบุคลากรแบบเดียวกับข้าราชการพลเรือนวิสามัญในอดีต หรือก็คือจ้างให้รับราชการหรือปฏิบัติงานนั้นๆโดยเฉพาะ หรือไม่ก็ดำรงตำแหน่งประจำแบบข้าราชการ ได้แก่
- พนักงานราชการ
- พนักงานมหาวิทยาลัย
- พนักงานรัฐวิสาหกิจ
- พนักงานองค์การมหาชนและหน่วยงานอื่นของรัฐที่ไม่ใช่ส่วนราชการ
- พนักงานกระทรวงสาธารณสุข
