1.ข้าราชการไทย คือ
ข้าราชการ คือ บุคคลที่ได้รับการบรรจุแต่งตั้งให้รับราชการปฏิบัติหน้าที่ต่างๆตามหน่วยงานและความสามารถ ซึ่งจะมีการรับสมัครข้าราชการ แตกต่างกันออกไปตามความต้องการในแต่ละหน่วยงานนั้นๆ โดยตัวข้าราชการนั้นจะรับเงินเดือนจากกระทรวง ทบวง กรมต่างๆ ของประเทศไทย ส่วนในองค์กรที่บุคคลดังกล่าวปฏิบัติงานอยู่นั้นจะเรียกว่า ส่วนราชการ
2.ประวัติ ข้าราชการไทย
เริ่มต้นข้าราชการนั้น เกิดขึ้นมาจาก พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ผู้ทรงวางระเบียบข้าราชการพลเรือนเป็นครั้งแรก โดยให้มีผลบังคับใช้เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2472 เพื่อเป็นแนวทางในการเลือกสรรผู้มีความรู้และความสามารถเข้ารับราชการ โดยจะกำหนดให้มีข้าราชการ 3 ประเภท ดังนี้
- ข้าราชการพลเรือนสามัญ เป็น ข้าราชการที่ถูกรัฐบาลบรรจุแต่งตั้งไว้ตามระเบียบฯ โดยจะแบ่งออกเป็น 2 ชั้น คือ
- ชั้นสัญญาบัตร
- ชั้นราชบุรุษ
- ข้าราชการพลเรือนวิสามัญ เป็น บุคคลที่รัฐบาลจ้างไว้เพื่อให้ทำการเฉพาะอย่าง หรือระยะเวลาชั่วคราว โดยในปี พ.ศ. 2518 ได้ถูกเปลี่ยนให้เรียกว่าลูกจ้างประจำ
- เสมียนพนักงาน เป็น ข้าราชการพลเรือนระดับล่างที่คอยปฏิบัติงานทั่วไปในส่วนราชการ โดยส่วนมากจะเป็นงานธุรการ ภายหลังให้รวมกับข้าราชการพลเรือนประเภทอื่นๆ ซึ่งหากเทียบกับปัจจุบันก็คือ ข้าราชการระดับปฏิบัติการ ,ข้าราชการประเภททั่วไป หรือข้าราชการฝ่ายสนับสนุนนั่นเอง
3.ประเภทของข้าราชการไทย
ประเภทของข้าราชการไทย จะมีทั้งหมดดังต่อไปรี้
- ข้าราชการพลเรือน (ข้าราชการพลเรือนสามัญ และข้าราชการพลเรือนในพระองค์)
- ข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา
- ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา
- ข้าราชการทหาร
- ข้าราชการตำรวจ
- ข้าราชการฝ่ายตุลาการศาลยุติธรรม
- ข้าราชการฝ่ายอัยการ
- ข้าราชการรัฐสภา
- ข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง
- ข้าราชการสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ
- ข้าราชการสำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ
- ข้าราชการสำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน
- ข้าราชการกรุงเทพมหานครและบุคลากรกรุงเทพมหานคร
- ข้าราชการการเมือง
- ข้าราชการส่วนท้องถิ่น
- พนักงานอื่นของรัฐ
- พนักงานรัฐวิสาหกิจ
- พนักงานราชการ
- พนักงานมหาวิทยาลัย
- พนักงานกระทรวงสาธารณสุข
- พนักงานองค์การมหาชนและองค์การของรัฐอื่นที่ไม่ใช่ส่วนราชการ
- ลูกจ้างประจำ
4.ข้าราชการพลเรือนสามัญ คือ
ข้าราชการพลเรือนสามัญ คือ ข้าราชการที่คอยปฏิบัติหน้าที่ราชการในกระทรวง ทบวง กรมฝ่ายพลเรือน จะได้รับการบรรจุแต่งตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน (ฉบับปัจจุบันคือ พ.ศ. 2551) โดยสามารถแบ่งออกเป็นประเภทย่อย 4 ประเภท ได้แก่
- ประเภทบริหาร
- ประเภทอำนวยการ
- ประเภทวิชาการ
- ประเภททั่วไป
โดยการคัดเลือกบุคคลเพื่อที่จะเข้าบรรจุและแต่งตั้งเป็นข้าราชการพลเรือนสามัญนั้น จะถูกดำเนินการโดยสำนักงานคณะกรรมการข้าราชการพลเรือน หรือในบางกรณีอาจมีการมอบหมายให้กรมต้นสังกัด เป็นผู้ดำเนินการคัดเลือกฯก็ได้
5.ข้าราชการพลเรือนในส่วนพระองค์ คือ
ข้าราชการพลเรือนในส่วนพระองค์ คือ ข้าราชการพลเรือนในสังกัดสำนักพระราชวัง จะมีหน้าที่เกี่ยวกับงานในพระองค์พระมหากษัตริย์ โดยจะได้รับการบรรจุแต่งตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือน ซึ่งการบรรจุแต่งตั้งข้าราชการพลเรือนในพระองค์นัน้จะเป็นไปตามพระราชอัธยาศัย
6.ข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา คือ
ข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษานั้นคือ ข้าราชการพลเรือนในสังกัดสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ ที่ถูกสังกัดเอาไว้ในกระทรวงศึกษาธิการ แต่ไม่รวมถึงสถานศึกษาของรัฐที่ไม่ใช่ส่วนของราชการ ซึ่งจะได้รับการแต่งตั้งตามพระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา จะสามารถแบ่งออกเป็นประเภทย่อยได้ 3 ประเภท ดังนี้
- ประเภทวิชาการ
- ประเภทผู้บริหาร
- ประเภททั่วไป
ส่วนการคัดเลือกบุคคลเพื่อบรรจุและแต่งตั้งเป็นข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษา จะดำเนินการโดยสถาบันอุดมศึกษาแต่ละแห่ง โดยอิสระซึ่งในปัจจุบันไม่มีการบรรจุและแต่งตั้งบุคคลเป็นข้าราชการพลเรือนในสถาบันอุดมศึกษาแล้ว เหลือแต่เพียงการบรรจุและแต่งตั้งพนักงานมหาวิทยาลัย เข้ามาแทน
7.ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา คือ
ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา คือ ข้าราชการที่ได้รับการบรรจุและแต่งตั้งให้ปฏิบัติราชการในส่วนสถานศึกษา หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง แบ่งออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้
ข้าราชการผู้สอนในหน่วยงานการศึกษา
ประกอบด้วยตำแหน่งต่างๆ ได้แก่
- ครูผู้ช่วย
- ครู
- อาจารย์
- ผู้ช่วยศาสตราจารย์
- รองศาสตราจารย์
- ศาสตราจารย์
ข้าราชผู้บริหารสถานศึกษาและผู้บริหารการศึกษา
ประกอบด้วยตำแหน่งต่างๆ ได้แก่
- รองผู้อำนวยการสถานศึกษา
- ผู้อำนวยการสถานศึกษา
- รองผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษา
- ผู้อำนวยการเขตพื้นที่การศึกษา
- ตำแหน่งที่มีชื่อเรียกอย่างอื่น ตามที่ ก.ค.ศ. กำหนด
บุคลากรทางการศึกษาอื่นๆ
บุคลากรทางการศึกษาอื่นๆ จะประกอบไปด้วยตำแหน่ง ศึกษานิเทศก์ และตำแหน่งที่เรียกชื่ออย่างอื่นตามที่ ก.ค.ศ. กำหนดเอาไว้ ซึ่งข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา จะมีคณะกรรมการกลางในการบริหารงานบุคคลและกำกับดูแลข้าราชการ คือ คณะกรรมการข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา หรือ ก.ค.ศ. นั่นเอง
8.ข้าราชการฝ่ายทหาร คือ
ข้าราชการทหาร คือ บุคคลที่เข้ารับราชการทหารประจำการ ข้าราชการกลาโหม และพลเรือนที่ถูกบรรจุลงในอัตราทหาร ในหน่วยงานทางการทหารซึ่งจะสังกัดกระทรวงกลาโหมหรือกองทัพไทย โดยมีคณะกรรมการข้าราชการทหาร (กขท.) กำกับดูแลเกี่ยวกับระเบียบข้าราชการทหาร โดยข้าราชการฝ่ายทหารยังแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่
- ข้าราชการทหาร
- ข้าราชการกลาโหมพลเรือน
9.ข้าราชการตำรวจ คือ
ข้าราชการตำรวจ คือ ข้าราชการที่อยู่ในสังกัดสำนักงานตำรวจแห่งชาติ เป็นส่วนราชการที่ไม่สังกัดสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวงหรือทบวง มีฐานะเป็นกรม และอยู่ในบังคับบัญชาของนายกรัฐมนตรี แบ่งออกเป็น ชั้นประทวน และชั้นสัญญาบัตร
10.ข้าราชการฝ่ายตุลาการศาลยุติธรรม คือ
ข้าราชการตุลาการศาลยุติธรรม คือ ข้าราชการที่ถูกบรรจุและแต่งตั้งเพื่อทำหน้าที่ปฏิบัติราชการในศาลยุติธรรม และสำนักงานศาลยุติธรรม โดยจะมีคณะกรรมการข้าราชการตุลาการศาลยุติธรรม (ก.ต.) เป็นคณะกรรมการกลางกำกับดูแล ตามพระราชบัญญัติ ระเบียบข้าราชการฝ่ายตุลาการศาลยุติธรรม พ.ศ. 2543 สามารถแบ่งออกได้ดังนี้
- ข้าราชการตุลาการ(ศาลยุติธรรม)
- ดะโต๊ะยุติธรรม
- ข้าราชการศาลยุติธรรม
11.ข้าราชการฝ่ายอัยการ คือ
ข้าราชการฝ่ายอัยการ คือ เป็นข้าราชการที่บรรจุและแต่งตั้งให้รับราชการในสำนักงานอัยการสูงสุด จะมีคณะกรรมการอัยการ (ก.อ.) เป็นคณะกรรมการกลางในการกำกับดูแล ข้าราชการฝ่ายอัยการยังแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่
- ข้าราชการอัยการ
- ข้าราชการธุรการ ในหน่วยงานของอัยการ
12.ข้าราชการรัฐสภา คือ
ข้าราชการรัฐสภา แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ
- ข้าราชการรัฐสภาสามัญ คือ ข้าราชการที่ซึ่งรับการบรรจุ และถูกแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งประจำ โดยได้รับเงินเดือนในอัตราสามัญ ใช้วิธีการจำแนกและกำหนดประเภทตำแหน่งแบบเดียวกับข้าราชการพลเรือนสามัญ
- ข้าราชการรัฐสภาฝ่ายการเมือง คือ ข้าราชการซึ่งรับราชการในตำแหน่งการเมืองของรัฐสภา
13.ข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง คือ
ข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง คือ ข้าราชการที่รับราชการและดำรงตำแหน่งในศาลปกครอง และสำนักงานศาลปกครอง ดดยจะมีคณะกรรมการข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง เป็นคณะกรรมการบริหารงานบุคคล ข้าราชการฝ่ายศาลปกครอง จะสามารถแบ่งออกได้ 2 ส่วน ดังนี้
- ข้าราชการตุลาการศาลปกครอง
- ข้าราชการสำนักงานศาลปกครอง
14.ข้าราชการฝ่ายศาลรัฐธรรมนูญ คือ
ข้าราชการฝ่ายศาลรัฐธรรมนูญ คือ ข้าราชการที่รับราชการ และดำรงตำแหน่งในศาลรัฐธรรมนูญ และสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ ข้าราชการฝ่ายศาลรัฐธรรมนูญ แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ดังนี้
- ข้าราชการตุลาการศาลรัฐธรรมนูญ คือ ข้าราชการที่มีอำนาจพิจารณาและพิพากษาคดีในศาลรัฐธรรมนูญ
- ข้าราชการสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ คือ ข้าราชการที่ทำหน้าที่ด้านธุรการในสำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ
15.ข้าราชการสำนักงานป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ คือ
ข้าราชการสำนักงานป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ (ป.ป.ช.) คือ ข้าราชการในสังกัดสำนักงานคณะกรรมการป้องกัน และปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ จะได้รับบรรจุ และแต่งตั้งให้เป็นข้าราชการตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติตามปี พ.ศ. 2542 และถูกแก้ไขเพิ่มเติมฉบับที่ 2 ในปี พ.ศ. 2554 โดยการกำหนดตำแหน่งและการให้ได้รับเงินเดือนและเงินประจำ โดยตำแหน่งของข้าราชการสำนักงาน ป.ป.ช.นั้นให้นำกฎหมายว่าด้วยระเบียบ ข้าราชการพลเรือนในส่วนที่เกี่ยวข้องกับข้าราชการพลเรือนสามัญมาใช้บังคับโดยอนุโลม ทั้งนี้ในคำว่า “ก.พ.” จะให้หมายถึง คณะกรรมการ ป.ป.ช. และ คำว่า “ส่วนราชการที่มีฐานะเป็นกรมและมีหัวหน้าส่วนราชการรับผิดชอบ ในการปฏิบัติราชการขึ้นตรงต่อนายกรัฐมนตรี” จะให้หมายถึงสำนักงาน ป.ป.ช. ข้าราชการสำนักงาน ป.ป.ช. จึงแบ่งออกได้เป็น 2 ประเภท คือ
- ข้าราชการในสายกระบวนการยุติธรรม ได้แก่ ข้าราชการซึ่งปฏิบัติหน้าที่เกี่ยวข้องกับการบังคับใช้กฎหมาย
- ข้าราชการทั่วไป ซึ่งแบ่งเป็น ประเภทวิชาการ และประเภททั่วไป
16.ข้าราชการการเมือง คือ
ข้าราชการการเมือง คือ ผู้ที่รับราชการในตำแหน่งทางการเมืองซึ่งสามารถแบ่งได้ ดังนี้
- ข้าราชการการเมือง และผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง
- ข้าราชการการเมืองกรุงเทพมหานคร
- ข้าราชการการเมืองท้องถิ่น และผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองท้องถิ่น
17.ข้าราชการกรุงเทพมหานคร และบุคลากรกรุงเทพมหานคร คือ
ข้าราชการกรุงเทพมหานครและบุคลากรกรุงเทพมหานคร คือ บุคคลที่ซึ่งได้รับการบรรจุและแต่งตั้งให้รับราชการ จะได้รับเงินเดือนจากเงินงบประมาณหมวดเงินเดือนของกรุงเทพมหานคร หรือจากเงินงบประมาณหมวดเงินอุดหนุนของรัฐบาลที่ให้แก่กรุงเทพมหานคร นำมาจัดเป็นเงินเดือนของข้าราชการกรุงเทพมหานคร สามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่
- ข้าราชการกรุงเทพมหานครสามัญ
- ข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษากรุงเทพมหานคร (เดิมเรียกว่า”ข้าราชการครูกรุงเทพมหานคร”) คือ ข้าราชการที่รับราชการในสถานศึกษาของกรุงเทพมหานคร
- ข้าราชการกรุงเทพมหานครในสถาบันอุดมศึกษา คือ ข้าราชการที่รับราชการในสถาบันอุดมศึกษาในสังกัดหรือในกำกับของกรุงเทพมหานคร (มหาวิทยาลัยนวมินทราธิราช)
บุคลากรกรุงเทพมหานคร คือ ลูกจ้างกรุงเทพมหานครและพนักงานกรุงเทพมหานคร สามารถแบ่งออกได้ 2 ประเภท ดังนี้
- ลูกจ้างกรุงเทพมหานคร คือ บุคคลที่ได้รับการแต่งตั้งให้ปฏิบัติงานของกรุงเทพมหานครโดยจะได้รับค่าจ้างจากเงินงบประมาณหมวดค่าจ้างของกรุงเทพมหานคร หรือจากเงินงบประมาณหมวดเงินอุดหนุนของรัฐบาลที่ให้แก่กรุงเทพมหานครและกรุงเทพมหานครนำมาจัดเป็นค่าจ้างของลูกจ้างกรุงเทพมหานคร
- พนักงานกรุงเทพมหานคร คือ บุคคลซึ่งได้รับการจ้างตามสัญญาจ้างโดย จะได้รับค่าตอบแทนจากเงินงบประมาณหมวดค่าตอบแทนของกรุงเทพมหานคร
18.ข้าราชการส่วนท้องถิ่น คือ
ข้าราชการส่วนท้องถิ่น คือ ข้าราชการ พนักงาน หรือผู้ปฏิบัติงาน ซึ่งเรียกชื่ออย่างอื่นขององค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล องค์การบริหารส่วนตำบล กรุงเทพมหานคร เมืองพัทยา และองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นอื่นตามที่มีกฎหมายจัดตั้ง โดยตำแหน่งของข้าราชการส่วนท้องถิ่น มี 4 ประเภท ดังนี้
- ประเภทบริหารท้องถิ่น มี 3 ระดับ ได้แก่
- ระดับต้น
- ระดับกลาง
- ระดับสูง
- ประเภทอำนวยการท้องถิ่น มี 3 ระดับ ได้แก่
- ระดับต้น
- ระดับกลาง
- ระดับสูง
- ประเภทวิชาการ มี 4 ระดับ ได้แก่
- ระดับปฏิบัติการ
- ระดับชำนาญการ
- ระดับชำนาญการพิเศษ
- ระดับเชี่ยวชาญ
- ประเภททั่วไป มี 3 ระดับ ได้แก่
- ระดับปฏิบัติงาน
- ระดับชำนาญงาน
- ระดับอาวุโส
ทั้งนี้ ข้าราชการส่วนท้องถิ่นที่ปฏิบัติงานในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นแต่ละประเภทจะถูกเรียกชื่อ แตกต่างกันออกไปตามกฎหมายจัดตั้งองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนั้นๆไป
19.ลูกจ้างประจำและลูกจ้างชั่วคราว คือ
ลูกจ้างประจำ คือ การแปรสภาพมาจากข้าราชการพลเรือนวิสามัญ โดยจะลูกจ้างประจำอยู่ 2 ประเภท ดังนี้
- ลูกจ้างประจำส่วนราชการ เงินงบประมาณ เป็นลูกจ้างประจำที่จ้างให้ปฏิบัติงานในส่วนราชการ โดยใช้เงินงบประมาณจากกระทรวงการคลัง ปัจจุบันไม่มีการบรรจุลูกจ้างประจำประเภทนี้แล้ว โดยตำแหน่งที่ว่างลงจะถูกยุบเลิก และให้จ้างพนักงานราชการมาปฏิบัติงาน/ราชการแทนตำแหน่งที่ว่างลง
- ลูกจ้างประจำส่วนราชการ เงินรายได้ เป็นลูกจ้างประจำที่จ้างให้ปฏิบัติงานในส่วนราชการ โดยใช้เงินรายได้ของส่วนราชการนั้นๆ
ลูกจ้างชั่วคราว คือ ลูกจ้างที่มีลักษณะงานและตำแหน่งแบบเดียวกับลูกจ้างประจำ แต่จ้างไว้ในระยะชั่วคราวตามความต้องการนั่นเอง
20.พนักงานอื่นของรัฐ คือ
พนักงานอื่นของรัฐ คือ พนักงานที่มีลักษณะงานแบบเดียวหรือคล้ายคลึงกับข้าราชการ ซึ่งจะมีลักษณะการบริหารจัดการบุคลากรแบบเดียวกับข้าราชการพลเรือนวิสามัญในอดีต หรนือก็คือจ้างให้รับราชการหรือปฏิบัติงานเฉพาะ หรือไม่ก็ดำรงตำแหน่งประจำแบบข้าราชการ ได้แก่
- พนักงานราชการ
- พนักงานมหาวิทยาลัย
- พนักงานรัฐวิสาหกิจ
- พนักงานองค์การมหาชนและหน่วยงานอื่นของรัฐที่ไม่ใช่ส่วนราชการ
- พนักงานกระทรวงสาธารณสุข
